Atoan

Ziur aski inkesta bat egingo bagenu, harrituta geldituko ginateke emaitzekin, argi ikusiko baikenuke EGAko zuzentzaileen edo ikastetxeetako irakasleen artean Euskaltzaindiak azken hamar urteotan hartutako erabaki asko zein gutxi hartzen diren aintzat ikasleek egindako idazlanak zuzentzeko orduan. Zorionez, zuzentzaile askok zentzu komun handia dute. Bejondeiela benetan, disidentzia hori oso osasungarria baita, askotan inkontzientea den arren.

Gogo eta ilusio barik ikasita, euskara gorrotatu ere egin dezakeen ikasleari, batere atxikimendurik eta onarpenik ez dion ikasleari kontrola ezartzen dio atarikoak, iragazki batetik pasarazi, eta behar bezain fin ez datorrenari bertatik ez pasatzen utzi.

Ez al dituzte atariko probek, bereziki euskara erabiltzaileak zigortzen? Hau da, HPSren helburu diren hiztunak, euskaradunekin kontaktu aktiboan izaten saiatzen direnak, eta euskal hedabideak kontsumitzen dituztenak? Nik baietz uste. Eta aldiz saritzen, euskara soilik euskaltegian ikasi eta erabiltzen duten euskaltegi-kume hutsak edo? Beti ahalik eta urrunen dabiltzanak euskaldun aktiboekiko interakziotik, eta hauen euskara erabat kutsatu eta nahasitik, honek eta ez dielako batere balio atariko probak gainditzeko?

Zoritxarrez baina, bestelakoak izaten dira (ditut) ikasle gehienak. Euskarari batere atxikimendurik ez eta dena eragozpen, enbarazu edo ezarpen ikusten dutenak. Horiek gorrotoa eta mespretxua diote, atariko probari ez ezik, euskarari berari ere. Eta horrelako ikasleentzat atariko proba(k) nahiz bestelako kontrolak egiteari, bada, zer esatea nahi duzue, oso ondo deritzot nik.

Nire botoa beraz, ezezkoa da. Atariko proben kontrakoa. Gure kasuan, euskarazkoan. Eta proba pasibo eta mikrolinguistiko guztien kontrara ere bai, gure hizkuntza azterketetan, euskararen lehenengo hiru mailetan (4.a beste gauza bat da). Baina eta aldi beran, idatzizko sormenari ere oso leku apala eskainiz (edo batere ez) lehenengo bi mailetan. Eta are hirugarrenean ere, ahozko gaitasun sortzailearen menpekoa behintzat. Eta oso pisu neurtua emanez ere maila hauetan guztietan zuzentasun gramatikalari (hainbat eta eskasagoa noski, maila baxuagoetan), eta beti, komunikagarritasunaren, ulergarritasunaren, eskatutako ataza betetze mailaren, jarioaren, aberastasunaren, beste hiztunekiko interakziorako gaitasunaren eta antzekoen aldean. Zorionez, gero eta gehiago ari direnak kontuan hartzen gaur eguneko zenbait azterketen ataletan ere, nahiz orokorrean ez nahikoa oraindik ere, uste dugu.

Hau da, titulitis hori, azterketitis hori, guk geuk sortua da. Euskararen ikas-irakastean urte luzeak emanak ditugunok badakigu, egun, ez dugula lehen bezala lan egiten. Urteen poderioz, dena arau bihurtu dugu, kortse estua jantzi diogu euskarari, eta, konturatu gabe egin badugu ere, euskara ia itoarazi dugula esango nuke nik.